حضور سینماگران ایرانی در جشنواره بین المللی مسکو
جشنواره بین المللی فیلم مسکو و حضور سینماگران ایرانی
ایراس: جشنواره بین المللی فیلم مسکو، یکی از قدیمی ترین جشنواره های بین المللی فیلم در جهان است که هر ساله در اواخر ماه ژوئن به مدت ده روزدرمسکو پایتخت روسیه برگزار می گردد. این جشنواره برای اولین بار در سال 1935 با نام جشنواره فیلم شوروی و با هدف رقابت با جشنواره های غربی، بخصوص جشنواره فیلم ونیز برگزار شد، و از سال 1959 به طور منظم و سالیانه به کار خود ادامه داده است. در واقع فعالیت مجدد جشنواره بین المللی فیلم مسکو دردهه شصت میلادی وهمزمان با ورود نسل جدید کارگردانان و فیلم سازانی رخ می دهد که با خود کوله بار خاطرات جنگ جهانی دوم و پیروزی بر ارتش آلمان نازی را حمل می کردند.
اگرچه حضوربرخی از ستاره های سینما و کارگردانان بنام غربی باعث رونق جشنواره در این سال ها شده بود، اما بیشتر شرکت کنندگان جشنواره را نمایندگانی از کشورهای سوسیالیستی و جماهیرشوروی تشکیل می دادند. طبیعی است که ایدئولوژی سوسیالیستی در زندگی مردم شوروی در دهه های هفتاد و هشتاد میلادی بر روی برنامه های فستیوال هم تاثیر گذاشته بود و تماشگران کمتر شاهد آثار مشهورسینمای غرب بودند. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی توجه سینماگران جهان به جشنواره فیلم مسکو بیشتر جلب می شود و آثار معتبرتری دراین جشنواره به نمایش درمی آیند.
سال 1999 ریاست جشنواره به عهده نیکیتا میخالکوف، کارگردان مشهور روسی گذاشته شد، به اعتقاد بسیاری ازسینماگران روس در زمان ریاست میخالکوف بود که گام های بزرگی برای هم طراز شدن با جشنواره های معتبر بین المللی دنیا برداشته شده است. در زمان او روال داوری، قوانین رقابت و سازماندهی نمایش فیلم ها پیشرفت چشمگیری پیدا کرد و همین امر سبب گردید تا کارگردانان بسیاری از اقصی نقاط جهان، آثارهنری خود را برای نمایش در این جشنواره ارسال کنند.
میخالکف علاقه فراوان به سینمای ایران دارد بطوری که در یکی از مصاحبه های خود در این خصوص گفته است: من به سینمای ایران علاقه خاصی دارم و بر این باور هستم که فیلم های ایرانی از آثار ماندگار و شاخص سینمای جهان هستند. میخالکوف که اذعان می دارد اولین جایزه سینمایی خود را از ایران دریافت کرده است در مورد حضور سینماگران ایرانی در جشنواره فیلم مسکو می گوید: "ازاین که فیلم سازان برجسته ایرانی به طور مرتب هر سال در جشنواره بین المللی فیلم مسکو حضور می یابند خرسندم."
به گفته برگزارکنندگان جشنواره، در سال های اخیر فیلم هایی در این جشنواره به نمایش درآمده اند که کارگردانان شان پس از چند سال می توانند در حوزه سینما یگانه شوند ولقب استاد بگیرند، افرادی همچون: کشیشتوف کسیلیفسکی، اصغرفرهادی، باریس خلبنیکوف، آلکسی پوپوگربسکی و ...
شایان ذکر است که از سال 2006 برنامه "فکر آزاد" / Свободная мысль در حاشیه جشنواره فیلم مسکو برگزار می شود که به نمایش فیلم های مستند اختصاص دارد. بدین ترتیب دوستداران هنرسینما در روسیه هر سال شاهد نمایش 150 فیلم مستند در این جشنواره می باشند.
اولین حضورسینمای ایران در جشنواره فیلم مسکو درتیرماه سال 1342 و با فیلم "ساحل انتظار" ساخته سیامک یاسمی در بخش مسابقه سومین دوره جشنواره اتفاق افتاده است. داریوش مهرجویی فیلم "آقای هالو" خود را در بخش مسابقه هفتمین دوره جشنواره مسکو در تیر/مرداد 1350 به نمایش گذاشت. دهمین دوره جشنواره فیلم مسکو در تیرماه 1356 شاهد حضور "بن بست" ساخته پرویز صیاد بود که اولین جایزه این جشنواره را نیز نصیب سینمای ایران کرد و مری آپیک جایزه بهترین بازیگر زن را دریافت داشت. محمدعلی نجفی با فیلم "جنگ اطهر" اولین حضور سینمای ایران در بعد از انقلاب را در بخش مسابقه یازدهمین جشنواره فیلم مسکو در مردادماه 1358 رقم زد و فیلم "برای آزادی" ساخته حسین ترابی نیز در بخش مستند به نمایش درآمد.
در دوازدهمین دوره جشنواره در تیرماه 1360، فیلم "فصل خون" ساخته حبیب کاوش در بخش مسابقه حضور داشت و فیلم های "کوره پزخانه" ساخته مرحوم محمدرضا مقدسیان، "قلعه" و "تهران پایتخت ایران است" ساخته های کامران شیردل و "مرگ بر آمریکا" ساخته رضا شبیری، دیگر فیلم های ایرانی حاضر در جشنواره بودند. در سیزدهمین دوره جشنواره فیلم مسکو در سال 1362، فیلم "صدای پای نور" ساخته جواد شمقدری به نمایش درآمد و در چهاردهمین دوره جشنواره مسکو در تیرماه 1364، فیلم "مردی که زیاد می‌دانست" ساخته یدالله صمدی در بخش مسابقه و فیلم های "نگاه" ساخته ابراهیم فروزش، "صنایع دستی" ساخته حمید سهیلی، "زیباترین گل" ساخته فریال بهزاد و "موج و گلیم" ساخته سیامک بیات در دیگر بخش‌های جشنواره به نمایش درآمده و جایزه بهترین فیلم آموزشی مستند نیز به "نگاه" تعلق گرفت. فیلم سینمایی "طلسم" ساخته داریوش فرهنگ در بخش غیررقابتی پانزدهمین جشنواره مسکو به روی پرده رفت. در شانزدهمین دوره جشنواره مسکو در تیرماه 1368، فیلم "گراند سینما" ساخته حسن هدایت در بخش مسابقه و فیلم "جهیزیه برای رباب" ساخته سیامک شایقی در بخش غیررقابتی به نمایش درآمد. هفدهمین جشنواره مسکو در سال 1370، فیلم "جستجوگر" ساخته محمد متوسلانی را در بخش غیررقابتی انتخاب کرد و در نوزدهمین دوره جشنواره در تیرماه 1374 نیز "دیگه چه خبر؟" ساخته تهمینه میلانی در بخش غیررقابتی حضورداشت.
بیست و یکمین جشنواره فیلم مسکو در تیرماه 1378 برگزار و برای نخستین بار نام یک ایرانی در میان اعضای هیات داوران جشنواره دیده شد، شهلا ناهید (رستمی) منتقد و روزنامه نگار ایرانی مقیم پاریس. فیلم "بودن یا نبودن" ساخته کیانوش عیاری نیز در بخش خارج از مسابقه به نمایش درآمد. بیست و دومین دوره جشنواره فیلم مسکو، دومین داور ایرانی را برای بخش مسابقه خود برگزید و سمیرا مخملباف در میان اعضای هیات داوران قرار داشت. فیلم‌های "قرمز" ساخته فریدون جیرانی، "بانو" ساخته داریوش مهرجویی، "مصائب شیرین" ساخته علیرضا داودنژاد، "تخته سیاه" ساخته سمیرا مخملباف و "کلوزآپ" عباس کیارستمی ساخته محمود بهرازنیا در بخش‌های غیررقابتی به نمایش درآمدند. در بیست و سومین جشنواره فیلم مسکو در سال 1380، فیلم "زیر پوست شهر" ساخته رخشان بنی اعتماد جایزه سنت جورج ویژه جشنواره را به خود اختصاص داد. برنامه بزرگداشت خانواده مخملباف نیز با نمایش فیلم های "گبه"، "سفر قندهار" و "نون و گلدون"، "روزی که زن شدم"، "روزی که خاله ام مریض شد" و "چگونه سمیرا تخته سیاه را ساخت" برگزارشد. رخشان بنی اعتماد به عنوان سومین داور ایرانی تاریخ جشنواره فیلم مسکو در بیست و چهارمین دوره جشنواره در سال 1381 به روسیه سفر کرد و فیلم "آرزوهای زمین" ساخته وحید موساییان جایزه ویژه هیات داوران و جایزه کداک برای بهترین فیلم اول را دریافت داشت. دو فیلم "رای مخفی" و "یک روز بیشتر" ساخته‌های بابک پیامی نیز در جشنواره به نمایش درآمد. در بیست و پنجمین جشنواره فیلم مسکو در سال 1382 نیز بابک پیامی به عنوان داور حضور داشت و فیلم "رقص در غبار" ساخته اصغر فرهادی جایزه سنت جورج بهترین بازیگر مرد به فرامرز قریبیان و جایزه منتقدان روسیه به این فیلم تعلق گرفت. فیلم‌های "زندان زنان" ساخته منیژه حکمت، "طلای سرخ" ساخته جعفر پناهی و "خدا، ساختن، تخریب" ساخته سمیرا مخملباف نیز در بخش های رقابتی حضور داشتند. در بیست و ششمین دوره جشنواره مسکو در سال 1383، دو فیلم "رسم عاشق کشی" ساخته رهبر قنبری و "دانه های ریز برف" ساخته علیرضا امینی در خارج از مسابقه به نمایش درآمد. حمید فرخ نژاد جایزه سنت جورج بهترین بازیگر مرد را برای فیلم "طبل بزرگ زیر پای چپ" ساخته کاظم معصومی دریافت کرد و فیلم "گیلانه" ساخته رخشان بنی‌اعتماد نیز در بخش خارج از مسابقه به نمایش درآمد. فیلم "کارگران مشغول کارند" ساخته مانی حقیقی در بخش غیررقابتی بیست و هشتمین دوره جشنواره مسکو در تیرماه سال 1385 به روی پرده رفت و در بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم مسکو در سال 1386، "چهارشنبه سوری" ساخته اصغر فرهادی در بخش غیررقابتی حضور داشت.
سرانجام در سی امین دوره جشنواره فیلم مسکو در سال 1387، رضا میرکریمی مهم ترین جایزه این جشنواره، یعنی جایزه سنت جورج طلایی بهترین فیلم را با "به همین سادگی" نصیب سینمای ایران ساخت. این فیلم جایزه منتقدان روسیه را نیز دریافت داشت. سی و یکمین جشنواره فیلم مسکو در سال 1388، میزبان فیلم "بی بی" ساخته حسن یکتاپناه" در بخش مسابقه و فیلم "خواهم آمد" ساخته فریده شاهسوارانی در بخش غیررقابتی بود. پس از غیبت سینمای ایران در سال 1389، فیلم "خانه زیر آب" ساخته سپیده فارسی در سی و سومین جشنواره فیلم مسکو در تیرماه 1390 به نمایش در آمد و جایزه نتپک را نیز نصیب خود ساخت. شاهد پرهامی به عنوان یکی از اعضای هیات داوران نتپک در مسکوحضور داشت. سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم مسکو در تیرماه 1391، فیلم "روییدن در باد" ساخته رهبر قنبری را در بخش مسابقه به نمایش گذاشت و فیلم "فالگوش" ساخته محمدرضا فرزاد نیز در جشنواره به روی پرده رفت. سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم مسکو در سال 1392 فیلم های "گهواره ای برای مادر" ساخته پناه برخدا رضایی و "لرزاننده چربی" ساخته محمد شیروانی را در برنامه خود گنجانده بود و جایزه نتپک هم به فیلم "گهواره‌ای برای مادر" اختصاص یافت. محسن مخملباف نیز به عنوان اولین سینماگر ایرانی در جایگاه رییس هیات داوران جشنواره قرار گرفت. در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم مسکو، فیلم "انارهای نارس" ساخته مجیدرضا مصطفوی در بخش مسابقه و فیلم های "برف" ساخته مهدی رحمانی و "استرداد" ساخته علی غفاری در بخش های دیگر جشنواره به نمایش درآمدند.
سی و هشتمین دوره این جشنواره نیز امروز در مسکو و با نمایش فیلم روسی "کتانی" / кеды ساخته سرگی سالاویف به طور رسمی آغاز به کار می کند. در این دوره از جشنواره فیلم سینمایی «دختر» ساخته رضا میرکریمی نماینده سینمای ایران در این جشنواره است. این فیلم در جشنواره فیلم فجر هم در بخش های مختلفی همچون بهترین بازیگر مرد، بهترین بازیگر نقش دوم زن، بهترین فیلمنامه، بهترین کارگردانی و … نامزد دریافت جایزه شد و محمدرضا علیقلی سیمرغ بهترین موسیقی متن را برای این اثر دریافت کرد. در فیلم «دختر» فرهاد اصلانی، مریلا زارعی، ماهور الوند، شاهرخ فروتنیان، مسعود سخایی، نیوشا مدبر و… نقش آفرینی می کنند.
----------
نویسنده: مرضیه حیدری - دکترای ادبیات روسی
----------
منابع:
1- سایت رسمی جشنواره بین المللی فیلم مسکو
http://www.moscowfilmfestival.ru/miff38/page/?page=history
2- جشنواره فیلم مسکو و سینمای ایران، خبرگزاری ایسنا، 30 خرداد 1394
http://www.isna.ir/print/94033017039/
3- جشنواره بین المللی فیلم مسکو/ "دختر" میرکریمی از ایران
http://www.filmival.com
4- جشنواره بین المللی فیلم مسکو
http://artna.org/fa/news/view/23537
5- جشنواره بین المللی فیلم مسکو، دانشنامه آزاد ویکی پدیا (روسی)
https://ru.wikipedia.org/wiki
is there any other site which gives such things in quality?